نگاهی به تلفات و خسارات بارشهای اخیر، اگر النینو آمد چه کنیم؟!
حدود یک ماه پیش بود که پس از اعلام و هشدار سازمان‌های جهانی درباره بازگشت فعالیت پدیده جوی «النینو» در زمستان امسال و احتمال بروز سرمای شدید، مسئولان ایرانی از جمله چیت‌چیان وزیر نیرو و نجار رئیس سازمان مدیریت بحران به زیرمجموعه‌های خود اعلام کردند که آمادگی لازم برای سرمای شدید و تبعات آن در زمستان امسال را داشته باشند.
در حالی که چند روز ابتدایی اعلام این خبر، مسئولان و رسانه‌های مختلف را درگیر خود کرد اما پس از موضع‌‌گیری رئیس سازمان هواشناسی مبنی بر اینکه امسال خبری از ورود «النینو» به ایران نیست، تناقض‌گویی‌ها درباره وضعیت زمستان امسال آغاز شد و سرانجام معلوم نشد و همچنان نشده است که زمستان امسال بر ایرانیان چه خواهد گذشت؛ تا جایی که حمیدرضا عراقی معاون وزیر نفت گفت: امسال سال بروز پدیده آب و هوایی ال نینو در ایران است و شرکت ملی گاز ایران تمام تلاش خود را به کار بسته است تا امنیت انرژی مردم را تأمین کند.
مردم و مسئولان همچنان در گیرودار آمدن یا نیامدن النینو به ایران هستند که در هفته‌های اخیر باران‌های پاییزی که زمانی عادت مرسوم جغرافیای ایران بود و مردم از اواخر شهریور منتظر آن بودند، موجی از غافلگیری را هم برای همه به همراه داشته است. بارشهایی که قطعا نسبت به سال‌های قبل از خشکسالی‌های اخیر افزایش چشمگیری نداشته است و شاید کمتر هم شده باشد، در مدت زمانی کوتاه، به جای رحمت و کارگشایی، زحمتی شد بر دوش کشاورزان و روستاییان و شهرنشین‌ها؛ و تقریبا از دورافتاده‌ترین نقطه روستایی ایران تا بیخ گوش تهران را نوازش کرد و جان‌ها گرفت.
آن‌طور که رئیس سازمان امداد و نجات هلال‌احمر اعلام کرد، فقط تلفات بارندگی‌های هفته گذشته در 11 استان، 17 کشته برجا گذاشت و 343 نفر نیز اسکان اضطراری داده شدند.
بارشهای اخیر نشان داد مسئولانی که صرفاً در حد نامه‌نگاری، خود و سازمان‌های تابعه‌شان را آماده ورود «النینو» به ایران کرده‌اند و قرار است بحرانی را که این میهمان تازه‌وارد با خود همراه دارد، مدیریت کنند، عملاً از پس مدیریت باران‌هایی گذرا و نه دائمی برنیامدند و آنها ماندند با اجسادی که یا زیر آوار خرابی‌ها پیدا شدند یا سیل با خود برده بود.
بارشهای اخیر نشان داد، سازمان‌های عریض و طویل کشوری، مدیریت بحران، مدیریت شهری، مدیریت روستایی و حتی شهروندان، برای النینو که هیچ، برای اندک بارشهایی که دقیقاً در دوره طبیعی خود صورت گرفته‌ا‌ند و اتفاق دور از انتظاری نبوده، برنامه و اقدامات پیشگیرانه و آمادگی حداقلی ندارند و با همین بارشهایی که زمانی چه روستاییان و کشاورزان و چه شهرنشینان و مسئولان از کم بودن آن ناخرسند بودند، باید منتظر تخریب شهر و روستا و مزرعه و جاده و خانه و بدتر از آن، به جا ماندن اجساد هموطنان‌مان باشیم.
بارشهای اخیر نشان داد، مسئولانی که در تابستان نگران کاهش ذخیره‌های آبی هستند و مردم را تشویق به کاهش مصرف می‌کنند، خودشان برنامه‌ای برای مدیریت آب‌های سرگردان سطحی ندارند و همین آب‌های سطحی با نفوذ به عمق خانه‌ها به ویژه در مناطق روستایی، بنیان زندگی بسیاری را خراب کرد. قطعاً وقتی از پس کنترل ترکیدگی لوله آب و هدر رفت آن در یکی از بهترین نقاط تهران با بیشترین امکانات شهری و مدیریت برنیایند، دیگر نباید توقع داشت که فکری برای لایروبی روخانه‌های فصلی روستایی و مدیریت آب‌های سطحی در روستاهای دورافتاده کرده باشند. وقتی شیوه انجام مانور‌های‌مان این باشد که از چند روز قبل در تمام رسانه‌ها از برگزاری و جزئیات و چگونگی آن خبر دهیم، معلوم است خروجی آن چه می‌شود. وقتی بارش‌ها در خوزستان مدت‌هاست مردم خسته از ریزگردها را با مشکل تنفسی عجیب و جانکاه مواجه کرده و مسئولان انگشت به‌دهان، هنوز از یافتن راه درمان و علت این پدیده عاجز مانده‌‌اند، دیگر چه امیدی به مدیریت‌ها داشته باشیم؟
بارشهای اخیر نشان داد، همان‌طور که زلزله‌ای شدید در کشورهای پیشرفته با کمترین تلفات ممکن و بهترین مدیریت پس از بحران رخ می‌دهد و در ایران باید با زلزله‌ای نسبتاً ضعیف‌تر از نمونه‌های خارجی که بعضا به 9 ریشتر هم می‌رسند، منتظر فاجعه‌ای مانند بم باشیم؛ به همان میزان هم بارشهایی که شاید برای مردم خیلی از کشورها و حتی چند سال پیش خودمان هم نم‌نم باران به حساب می‌آید، برای ما ارمغان ویرانی و بدبختی دارد.
زلزله‌های ضعیف، بارشهای سبک، پدیده‌هایی مانند ریزگردها و تبعات آن، بحران کم‌آبی و ده‌ها مشکل و رویداد اتفاقی، غیرمترقبه دیگر نشان داد که مسئولان می‌توانستند با همین زلزله و سیل‌های کوچک، بزرگ‌ترین و طبیعی‌ترین مانورهای مدیریت بحران و واکنش سریع را برای انجام آمادگی در برابر پدیده و بحران‌های واقعی انجام دهند و کمترین هزینه مالی را داشته باشند، اما شیوه مدیریتی فعلی ما این است که بلا و بحران را برای دیگران بدانیم و آوار شدن بر سر خودمان را به فردا موکول کنیم؛ فردایی که باید دعا کنیم نباشیم و نبینیم چه بر سر روستا و شهر و کشورمان می‌آورد…
علی‌ایحال و در یک کلام، نگاهی به خرابی‌ها و تلفات به جا مانده از بارشهای اخیر نشان داد که بدون آمدن النینو هم می‌توانیم خانه‌خراب شویم … باید منتظر ماند و دید اگر النینو آمد، با ما چه می‌کند.
تسنیم