ظلم جدید بر منابع آب کشور
ایران به‌واسطه استفاده بیش از ظرفیت از منابع آب‌های زیرزمینی گرفتار بحرانی مزمن شده است که عدم توجه به آن می‌تواند کشور را تا سرحد نابودی، قحطی و کوچ تمدن پیش ببرد. در این میان بیم آن می‌رود که به بهانه استقرار شیوه‌های نوین آبیاری، سطح زیر کشت کشور دوباره افزایش یابد که این امر برای منابع زیرزمینی بسیار مخاطره‌آمیز است.
هشدار معاون وزیر نیرو در گفت‌وگو با «سبزینه»، درباره مخاطرات افزایش سطح زیرکشت با توجیه اصلاح شیوه‌های آبیاری را در زیر می خوانیم: در این راستا مهندس رحیم میدانی، معاون امور آب و آبفای وزارت نیرو، گفت: اقدامات وزارت جهاد کشاورزی از جمله اصلاح شیوه‌های آبیاری، کشت نشایی و تغییر الگوهای کشت پرمصرف به کم‌مصرف باید به کاهش مصرف آب منجر شود تا بتوانیم در تحقق اهداف به موفقیت برسیم. وی هشدار می‌دهد: اگر با تبدیل روش آبیاری سنتی به آبیاری تحت فشار مقداری در مصرف آب صرفه‌جویی شود اما در ازای آن سطح زیرکشت را افزایش دهیم، دوباره دچار افزایش فشار به سفره‌ها خواهیم شد و این امر بسیار مضر و مخاطره‌آمیز است، زیرا در آبیاری سنتی بخشی از آب مصرفی دوباره به سفره باز می‌گردد؛ اما وقتی همین حجم آب را برداشت کنیم و در اراضی بیش‌تر با روش‌های نوین آبیاری مورد استفاده قرار دهیم، دیگر تغذیه سفره را هم از دست داده‌ایم، چون آب صرف ریشه، تبخیر و تعرق می‌شود و دیگر آبی به سفره برنمی‌گردد.
ظلم جدید بر منابع آب کشور
معاون وزیر نیرو در این گفت‌وگو تصریح می‌کند: اگر هم‌زمان با اجرای روش‌های نوین آبیاری به دنبال افزایش سطح زیر کشت هم باشیم، در واقع داریم به نوعی بر منابع آب کشور ظلم جدید می‌کنیم یا به شکلی دیگر بر سر منابع آب کشور کلاه می‌گذاریم. پس از آن است که در آینده نه چندان دور خواهیم دید که اصلاح روش‌های نوین آبیاری اوضاع را نه تنها بهتر نکرده، که بدتر هم کرده است.
وی یادآور می‌شود: ضروری است که همه اقدامات بخش آب را با بیلان آب بسنجیم. در آن صورت است که بیلان مصرف به ما خواهد گفت که اقدامات بخش‌ها به کاهش مصرف منجر شده است یا خیر و این نکته کلیدی است. میدانی بر ضرورت کاهش مصرف آب از منابع زیرزمینی تصریح می‌کند و می‌گوید: بهترین راه‌حلی که کارشناسان داخلی و بین‌المللی در جلسات وزارت نیرو به ما می‌گویند این است که جمهوری اسلامی ایران باید مصرف خود را از منابع تجدیدپذیر کم‌تر کند. در واقع مدیریت مصرف و کاهش 40 درصدی نیاز به آب از طریق اصلاح الگوهای کشت، جلوگیری از پرت آب، اصلاح روش‌های آبیاری و ثابت نگه‌داشتن سطح زیر کشت باید به سرعت انجام شود.
بهره‌برداری بدون دغدغه با پایدارسازی منابع آب زیرزمینی
این موضوعی است که اکثر کشورها تجربه کرده و به آن رسیده‌اند. اتفاقاً طرح احیاء و تعادل‌بخشی سفره‌های زیرزمینی که به عنوان یکی از پروژه‌های اقتصاد مقاومتی مصوب کردیم نیز در همین راستا و آن‌قدر برای کشور مهم است که باید همه دلسوزان آب، رسانه‌ها، سمن‌ها و بهره‌برداران بسیج شوند تا این بهره‌برداری دهشتناک را در طول برنامه ششم به سمت پایداری برداشت ببریم.
اگر موفق به پایدارسازی برداشت از منابع آب زیرزمینی شویم، مفهومش این است که از این سفره‌ها می‌توان هزاران سال بدون هیچ‌گونه نگرانی و اضطراب بهره‌برداری کرد. به دلیل این‌که به واسطه مدیریت صورت گرفته پایداری در برداشت حاصل شده است و این امر امکان تداوم تمدن در کشور را تضمین می‌کند.
معاون وزیر نیرو اظهار می‌دارد: به واسطه شرایط رخ داده در کشور در حال حاضر تمامی بهره‌برداران در تشویش و نگرانی هستند، به‌ویژه بهره‌برداران بخش کشاورزی؛ چراکه در قایقی نشسته‌اند که با دست خود دارند آن را سوراخ می‌کنند.
بنابراین معتقدم اگر بهره‌برداران به عنوان صاحبان اصلی این سرمایه توجیه شوند، باید بیش از ما بابت شرایط فعلی نگران و مضطرب باشند، چون تمامی هستی آن‌ها در خطر و زیر پایشان در حال خالی شدن است. با این وجود، چرا نباید بسیج شویم و با استفاده از راهکارهای ذکر شده منابع آب کشور اعم از سطحی و زیرزمینی را به پایداری برسانیم.
میدانی با بیان این‌که چرا داریم از منابع پایه کشورمان این‌گونه غیر اصولی بهره‌برداری می‌کنیم، یادآور می‌شود: در گذشته می‌گفتند 5 درصد از کانون ریزگردها از داخل کشور است؛ اما اکنون حداقل 4-5 کانون تولید ریزگرد در داخل ایران ایجاد شده است که این امر خود جای نگرانی دارد.
ورودی سدها امسال خیلی خوب بوده است
وی در پاسخ به سوالی درباره وضعیت سال آبی جاری که تا چند روز دیگر به پایان می‌رسد، اعلام می‌کند: میزان نزولات سال آبی جاری تا روز 23 شهریور به 240 میلی‌متر رسیده است که نسبت به سال آبی گذشته 23 درصد رشد دارد؛ اما نسبت به میانگین بلندمدت 2 درصد منفی است. به گفته معاون وزیر نیرو، میزان بارش کشور در 12 استان نسبت به درازمدت منفی است و بعضی از استان‌ها حتی استان‌های پرآبی مثل کهگیلویه و بویراحمد، چهارمحال و بختیاری و اصفهان از 17 تا 29 درصد کاهش بارش نسبت به درازمدت دارند.
معاون وزیر نیرو با ذکر این‌که ورودی به سدها امسال خیلی خوب بوده است، خاطرنشان می‌سازد: سال گذشته تا این زمان 28 میلیارد مترمکعب آب به سدهای مخزنی وارد شده بود که امسال این رقم به 44/5 میلیارد مکعب رسید و 59 درصد رشد ورودی را نشان می‌دهد که جای شکر دارد.
بارش‌ها امسال موثر بودند
مهندس میدانی در پاسخ به این سوال «سبزینه» که میزان بارش امسال برای نخستین بار در چند سال اخیر به 240 میلی‌متر رسیده است، ضمن تأیید این موضوع می‌گوید: یکی از خوبی‌های بارش امسال بارش موثر بود؛ یعنی دفعات بارش کم اما مقدار بارش زیاد بود؛ به همین دلیل خاک را اشباع، در ریشه نباتات نفوذ و تولید رواناب را زیاد کرد.
از سوی دیگر بارش‌های امسال در ارتفاعات بیش‌تر بود تا در دشت که این امر در تولید رواناب بیش‌تر سهم به‌سزایی دارد. البته درباره سد زاینده‌رود و دوستی امسال سال خوبی نبود. آب ورودی زاینده‌رود نسبت به سال پیش 21 درصد منفی بود و در سد دوستی در مشهد هم میزان ورودی آب 56 درصد منفی است. در درودزن و رودخانه کرخه اما 4/23 درصد افزایش بارش داشتیم. پارسال 1/15 میلیارد مترمکعب کل آب کرخه بود، ولی امسال به 6 میلیارد مترمکعب رسیده است.