رفتار شکارگرایانه یا پرستارانه با آب!
سید محمد بهشتی رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری در همایش "جامعه ، منابع طبیعی ، آب و محیط زیست ؛چالش ها و راه کارها" که با همکاری پژوهشکده مردم شناسی و انجمن جامعه شناسی ایران برگزار شد، گفت: زمانیکه شنیدم بحران آب در کشور تا حوالی سال 1420 ادامه دارد خیلی خوشحال شدم نه از بابت اینکه از مشکلات پیش آمده خرسند باشم بلکه به این دلیل که اگر این بحران آب یکساله، چهارساله،هفت ساله و… بود باز هم این بحران را به طریقی از سر گذرانده و به مسیر خودمان ادامه می دادیم، ولی خوشبختانه طول این بحران آنقدر زیاد است که ما را ناگزیر از تغییر رویکرد جدی می کند .
بهشتی تصریح کرد: جالب اینجاست که خبر بحران آب، ابعاد و مشخصات آن را از مسئولان آن نمی شنویم و هنوز هم درست توضیح داده نشده که ابعاد این موضوع تا چه اندازه است در صورتیکه اگر این موضوعات برایمان روشن شود در تمامی برنامه‌های پنجساله ششم ،هفتم ،هشتم و… تمامی دستگاه های اجرایی تأثیر خواهد گذاشت.
وی با اشاره به اینکه همواره در این راه برخی افرادی را مواخذه می کنند که با وجود آگاهی حرفی نزده اند خاطر نشان ساخت که درطول سالهایی که این اتفاقات در حال وقوع بود کسی حرف کسانی را که در این حوزه آگاه بودند و به موضوع آشنایی داشتند نمی شنید و اگر کسانی هم سخن می گفتند از آنها به عنوان مجانین یاد می شد و انگشت نما می شدند.
او اظهار داشت : اگر ابعاد و عمق این بحران را بدانیم می فهمیم که دیگر فرصت مواخذه نیست و باید زودتر فکری بکنیم و به استقبال این بحران برویم زیرا که ما خیلی از فرصت ها را از دست داده ایم و باید زودتر تغییر احوال دهیم و با رویه های جدید با این بحران مواجه شویم .
بهشتی با بیان اینکه این بحران در تمامی کمربند بیابانی جهان اتفاق افتاده است تصریح کرد که امریکا مدتی است پارک های واقع در جنوب کالیفرنیا و آریزونا را که در کمربند بیابانی قرار دارند خشک کرده و به افرادی که چمن های روبروی منازلشان را خشک می کنند نیز جایزه می دهد.
وی افزود:این در حالی است که ما هنوز جشن درختکاری می گیریم و گمان می کنیم باید بر روال گذشته عمل کنیم و متوجه نیستیم که داریم در مکانی که شبیه کالیفرنیا و آریزونا است چمن کاری می کنیم و در نظام برنامه ریزی هنوز متوجه اهمیت موضوع نیستیم.
او با اشاره به ابعاد فرهنگی موضوع تصریح کرد :محیط اروپا به لحاظ طبیعی یک محیط پایدار و منابع و موانع زیست در آن از نظر انسان هایی که آنجا زندگی می کنند بالفعل است پس ساکنین برای اینکه بتوانند در آن زندگی کنند مجبورند شیوه هایی را به کار ببندند . این در حالی است که در سرزمین ما موانع و منابع بالقوه هستند به این شکل که سیل ، زلزله ، طوفان و … در آن اتفاق می افتد اما نمی دانیم کی و چه اندازه ،برخی از منابع ما پوشیده در حجابی از زمان و برخی پوشیده در حجابی از زمین است.
رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری با بیان اینکه راه حل معماهای زیستی در سرزمینی مانند ایران با اروپا یکی نیست تصریح کرد که همه هنر آنها این است که چگونه از موانع بالفعل عبور کرده و منابع زیستی بالفعل را به دست آورند.اما ما در سرزمین مان باید هنر از بالقوه به بالفعل در آوردن منابع ،پیش بینی و تبدیل موانع زیستی به منابع زیستی را داشته باشیم.
به اعتقاد بهشتی ، اگر به سابقه زیست بشر در ایران بنگریم می بینیم که همواره با این الگو بوده که توانسته ایم مسائل را حل و فصل کنیم.الگویی که به شکل ماهوی با الگویی غرب فرق می کند .
بهشتی افزود: الگوی زیست در سرزمین اروپا الگوی شکارگری است و شما باید مترصد این باشید که چگونه می توانید آن منبعی را که خودتان در پدید آوردنش نقش نداشته اید به چنگ آورید که این یک مهارت و خبرگی می طلبد.
اوبا اشاره به اینکه فرهنگ اروپا بر این اساس شکل گرفته و اگر این الگو نبود اروپا غیر قابل زیست می شد ،افزود:اما درسرزمینی مثل سرزمین ما الگو ،الگوی پرستاری است و تنها در سایه آن است که می توانستیم محیط پیرامون خودمان را قابل زیست کنیم .
بهشتی گفت: در دهه های اخیر از زمانیکه پول نفت وارد چرخه اقتصادی ما شده از طبع پرستاری به احوال شکارگری منتقل شدیم بطوریکه اکنون همه راه حل های ما شکارگرانه است و تنها در منابع بالفعل حساب باز می کنیم و به شکار دست می زنیم .
رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری تصریح کرد که رفتار ما با منابع زیر زمینی مان به شکل پرستارانه یعنی ایجاد قنات و به شکل شکارگرایانه یعنی حفر چاه عمیق صورت می گیرد .
به عقیده بهشتی ، احوال شکارگری در محیطی مانند ایران که بالقوه و محیطی مستعد زیست است نه مناسب زیست ،فقط و فقط باعث تخریب می شود.
رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگیری گفت :شما در بهترین حالت در اروپا نسبتتان با اکوسیستم نسبت مراعات است یعنی شما باید آن را تنها مراعات کنید اما در سرزمین ما شما باید مبتنی بر اکوسیستم شرایط زیست را فراهم کنید و این دو رویکرد متفاوت است .
ما نباید آن طور که منابع طبیعی را در اروپا اداره می کنند منابع طبیعی کشورمان را اداره کنیم و آن طور که آنها محیط زیستشان را به جا می آورند ما هم به جا آوریم .
او با بیان اینکه باید رویکرد جدیدی را در علوم مختلف مبتنی بر حال و احوال سرزمین خودمان تأسیس کنیم افزود: ما اخیرا به این سرزمین نیامده ایم و خشکسالی نیز اتفاق تازه ای نیست ، حداقل 12هزار سال سابقه یکجانشینی داریم پس تجربه زیستن در این سرزمین یک چیز بدیعی نیست که فقط برای ما پیش آمده باشد .
وی تصریح کرد :این در حالی است که ما در نظام آکادمیک تنها چیزی که یاد نگرفته ایم نگاه حکمی است ولی اگر به منابع و کتاب های گذشته در رشته معدن ، زراعت و طب نگاه کنیم متوجه می شویم که همه مبتنی بر نگاه حکمی شکل گرفته اند . اگر با این دید به سرزمینمان نگاه نکنیم نه تنها هیچ مشکلی از آن را نمی توانیم حل کنیم بلکه مشکلاتی هم به آن اضافه خواهیم کرد زیرا در غیر این‌صورت و با جا انداختن یک مورد این سرزمین شروع می کند به واکنش نشان دادن.
بهشتی اظهارداشت: ما و فرزندمان می خواهیم همچنان در این سرزمین زندگی کنیم و به این منظور باید این سرزمین را قابل زیست کنیم و این چاره ای ندارد جز اینکه شیوه خودمان را از شکارگری به طبع پرستاری تبدیل کنیم.
ایلنا