هشدار محققان دربارۀ خشکسالی جدی است
رییس پژوهشکده هواشناسی پدیدۀ تغییر اقلیمی را جدی توصیف کرد و گفت، کل منطقۀ شرق مدیترانه و بخش‌های عمده‌ای از خاورمیانه که ایران بخشی از آن است، طی سال‌های آتی گرایش به "خُشکی" دارد.
دکتر عباس رنجبر با تاکید بر این که مفهوم خشکسالی و خشکی متفاوت است، افزود: خشکی یک ویژگی اقلیمی و طولانی مدت مانند شرایط اقلیمی مناطق مرکزی و کویری است، ولی خشکسالی پدیدۀ هواشناسی است که ممکن است موقتی و گذرا باشد. این پدیده در همه اقلیم‌ها و مناطق به عنوان مثال حتی در منطقه پر بارشی مانند انزلی که سالانه بارش بسیار زیادی دارد هم رخ می‌دهد.
وی با اشاره به وضعیت ادامه‌دار خشکسالی در کشور، به خبرگزاری ایسنا گفت: در حال حاضر با ادامه این روند، میزان نیازهای آبی کشور آنقدر زیاد است که حتی اگر میزان بارش به اندازه شرایط معمول بارشی کشور شود، ممکن است پاسخگوی نیازهای آبی بخش‌های مختلف کشاورزی، صنعت و شرب نباشد.
رییس پژوهشکده هواشناسی با اشاره به وضعیت بارش‌های کشور از 45 سال قبل تاکنون خاطرنشان کرد: آمارها نشان می‌دهد که در طول این مدت کشور 7 سال خشکسالی‌های بسیار شدید و 13 سال خشکسالی متوسط را تجربه کرده، و تنها 6 سال «تر سالی» خوبی داشته و مابقی در شرایط عادی بوده است.
رنجبر با بیان این که در شرایط 6 سال «تر سالی» توسعه ناپایدار و بدون توجه به پتانسیل اقلیمی مناطق مختلف و یا توجیه اقتصادی در کشور صورت گرفته است، اضافه کرد: این در حالی است که برنامه‌ریزی مناسب در سطح کلان در این ارتباط صورت نگرفته است که این امر آسیب پذیری کشور را به شدت افزایش داده است به طوری که حتی اگر بارش‌ها در شرایط عادی باشد، آب‌های موجود قادر به پاسخگوی نیازهای آبی کشور نخواهد بود.
وی در خصوص این که آیا این خشکسالی‌ها ناشی از تغییر اقلیم است یا خیر، توضیح داد: بیشتر محققان حوزه هواشناسی دنیا بر اساس بررسی مولفه‌ها و سناریوهای مختلف ارائه شده، اعتقاد دارند که رخداد تغییر اقلیم جدی است، و باید به آن توجه ویژه شود.
رییس پژوهشکده هواشناسی با اشاره به نتایج مطالعات IPCC (هیات بین الدولی تغییر اقلیم) و تحقیقات این پژوهشکده گفت: طبق مدل سازی‌های صورت گرفته کل منطقه شرق مدیترانه و بخش‌های عمده‌ای از خاورمیانه که ایران بخشی از آن است طی سال‌های آتی گرایش به خشکی و عرض‌های شمالی و بخش‌های عمده‌ای از روسیه گرایش به تر سالی دارد.
* اظهار نظرهای غیر علمی درباره پدیده‌های جوی متاثر از النینو
رنجبر اساس پیش بینی وضع هوا را بر مبنای مطالعات پدیده‌های دور پیوندی دانست و گفت: منبع انرژی زمین و جو آن، خورشید است و از آنجایی که بخشی از انرژی جو زمین می‌تواند از طریق انرژی ذخیره شده در اقیانوس‌ها به جو داده شود، ازاین رو برهمکنش جو-اقیانوس همواره مورد توجه محققان بوده است. چون بیشتر پدیده‌های دور پیوندی بر روی اقیانوس‌های شکل می‌گیرند که از انرژی بسیار عظیمی برخودار هستند و می‌توانند مناطق اطراف را تحت تاثیر قرار دهند.
وی با تاکید بر این که ال نینو و لانینا یکی از پدیده‌های دور پیوندی است که بر روی مناطق مرکزی و شرقی آرام استوایی شکل می‌گیرد، اظهار کرد: اثر دور پیوندها با افزایش فاصله کاهش می‌یابد.
رنجبر با اشاره به اینکه منشا شکل گیری اغلب پدیده‌های دور پیوندی چون نوسان اطلس شمالی (NAO)، نوسان همرفت حاره‌ای اقیانوس هند (MJO) و النینو و لانینا در مناطق حاره آرام استوایی، اقیانوس‌ها هستند، افزود: پهنه اثر گذاری این پدیده‌ها به سرچشمه‌ها محدود نمی‌شود بلکه سایر مناطق را می‌توانند بطور غیرمستقیم تحت تاثیر قرار دهند.
رنجبر با انتقاد از اظهار نظرهای غیر علمی در این زمینه یادآور شد: این امر تا جایی پیش رفته است که یکی از مسوولان اعلام کرده است که ال نینو از آسمان سمنان رخت بربست و از این به بعد شاهد خشکسالی هستیم. این نوع اظهار نظرهای غیرکارشناسی موجب تشویش اذهان خواهد شد.
وی دوره النینو را 5 تا 7 ساله عنوان کرد و افزود: بررسی رخدادهای النینو از سال 1950 تا 2015 نشان می‌دهد که النینو سال‌های 3-1982 و 8-1997 شدیدترین النینوها بوده ضمن آن که در 35 سال اخیر شاهد 8 النینوی متوسط و قوی دیگری نیز بوده‌ایم.
رنجبر به بیان اثرات النینو در بروز پدیده‌های جوی در کشور پرداخت و اضافه کرد: در النینوهای سال‌های 1351 و 52 کم بارشی و در النینوهای سال‌های 1354 و 55 پر بارشی در کشور داشتیم و در سال‌های 1360 و 61 که النینو رخ داد، شاهد پر بارشی در کشور بودیم و در سال‌های 1388 و 89 با کاهش بارش‌ها مواجه شدیم بنابراین نمی‌توان به تنهایی و بر اساس رخداد النینو در مورد پیش بینی بارش اظهار نظر کرد.
رییس پژوهشکده هواشناسی با تاکید بر این که در هیچ کشوری بر اساس پدیده النینو اقدام به پیش بینی سیل و ترسالی صورت نمی‌گیرد، یادآور شد: معمولا زمستان‌های سخت با پدیده لانینا همراه بوده است به گونه‌ای که در سال‌های 1386 و 87 که حدود 20 روز بیشینه دمای تهران کمتر از صفر بوده، پدیده لانینا حاکم بوده است.
وی با اشاره به بارش‌های صورت گرفته در استان ایلام و مرتبط دانستن این پدیده با النینو گفت: در سال‌های 8-1997 و 3-1982 شاهد قوی‌ترین ال نینوها بودیم ولی چنین بارش شدیدی در این استان رخ نداده است از این رو مرتبط دانستن بارش‌های اخیر این استان با النینو به همان اندازه می‌تواند صحیح باشد که رخدادهای اخیر آلودگی شدید هوا را متاثر از این پدیده بدانیم.
رنجبر بیشترین اثرات النینو را در آمریکای جنوبی و در کشورهای پرو و اکوادور دانست و اظهار کرد: بارش‌های سال گذشته ایلام ناشی از فعالیت توفان چاپالا در روی اقیانوس بوده است.