مصرف آب به مرز هشدار می‌رسد
در فصل گرما به نسبت دیگر فصول سال مصرف منابع آبی بیشتر می‌شود. امروزه کمبود منابع آب آشامیدنی و بهداشتی یکی از چالش‌های اصلی جوامع است. با اینکه چند سالی است که محدودیت‌های آبی کشور باعث بروز هشدارهای فراوان شده است، اما عدم رعایت فرهنگ مصرف یکی از چالش‌های جدی در مصرف آب شرب کشور است. امروزه کمبود منابع آب آشامیدنی و بهداشتی یکی از چالش‌های اصلی جوامع است. برداشت‌های بی‌رویه از منابع آب و استفاده ناصحیح از آن اغلب کشورها از جمله ایران را با بحران کم‌آبی مواجه ساخته است. بنابراین اتخاذ تمهیداتی برای استفاده بهینه از منابع آب ضروری به نظر می‌رسد.
به عقیده کارشناسان، هر فرد در شبانه‌روز باید حداکثر۱۵۰لیتر آب مصرف کند، با این حال مسئولان دولتی عنوان می‌کنند ایرانیان دو برابر متوسط جهانی در سال آب مصرف می‌کنند. بر اساس اعلام بانک جهانی الگوی مصرف آب آشامیدنی برای یک نفر در سال یک متر مکعب و برای بهداشت در زندگی به ازای هر نفر۱۰۰ متر مکعب اعلام شده است، در حالی که در ایران این رقم به دلیل استفاده نادرست از آب آشامیدنی برای شست‌و‌شوی اتومبیل، استحمام، آبیاری باغچه‌ها، لباسشویی و ظرفشویی حدود۷۰ تا۸۰ درصد بیشتر از الگوی جهانی آن است. میانگین آب مصرفی سرانه جهان حدود۵۸۰ مترمکعب برای هر نفر در سال است که این رقم در ایران حدود یک هزار و ۳۰۰ مترمکعب است که این امر بیانگر اتلاف منابع آب و اسراف بیش از حد منابع حیاتی است. بر اساس آمار مقدار مصرف سرانه آب لوله‌کشی آشامیدنی در شهرهای ایران در حدود ۱۴۲ متر مکعب در سال است که از مصرف سرانه برخی کشورهای اروپایی پرآب مانند اتریش (۱۰۸مترمکعب در سال) و بلژیک (۱۰۵مترمکعب درسال) بیشتر است. میزان هدررفت آب در ایران ۲۸ تا ۳۰ درصد است، در حالی که این مقدار اتلاف در دنیا ۹ تا ۱۲ درصد گزارش شده است که یکی از عوامل اصلی آن برداشت‌های غیرمجاز از شبکه آبرسانی و فرسودگی تاسیسات آب است.
اصلاح الگوی مصرف به یقین یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های یک جامعه در حال رشد است. کشور ما به دلیل منابع غنی انرژی و ترویج روحیه مصرف‌گرایی به تدریج از مصرف مناسب و بهینه دور شده است. این در حالی است که فرهنگ صرفه‌جویی در عمق وجود مردمان ما وجود داشته است. در شرایط فعلی وضعیت منابع آبی کل کشور مطلوب نیست، به همین دلیل باید در میزان و نوع مصرف صرفه‌جویی ویژه‌ای شکل بگیرد. با وجود اینکه شرایط بحران و اضطرار در زمینه نحوه مصرف آب در کشور بروز نکرده است، اما صرفه‌جویی و به کارگیری شیوه‌های صحیح در مصرف آب و دیگر حامل‌‌های انرژی می‌تواند با فرهنگ‌سازی لحاظ شود. با وجود اینکه در چند سال اخیر در مقایسه با گذشته کمتر شاهد شستن ماشین، فرش، حیاط و… با آب شرب هستیم، اما با بررسی شیوه‌های مصرف باز هم می‌توان شدت مصرف آب را کاهش داد. در این روزها اکثر خانوارهای ایرانی از کولرهای آبی برای سرمایش منزلشان استفاده می‌کنند، اما چگونگی مصرف مطلوب انرژی باید تحت بررسی قرار گیرد. مسعود به محض اینکه به خانه می‌رسد دکمه تند کولر را روشن می‌کند. او شب تا صبح هم کولر را این‌طور روشن نگه می دارد و تنها توجیه رفتارش را طبع گرمش می داند. این شهروند به «آرمان» می‌گوید: از گرما متنفرم. این امر باعث شده که مادرش در و پنجره را باز کند و همین امر به معنای هدر رفتن انرژی است.
کل بارش کشور در سال آبی ۹۴، ۶/۱۹۴میلی‌متر بوده است که این میزان بارش در مقایسه با بلند‌مدت حدود ۵/۱۷درصد کاهش داشته است. با این تفاسیر دیگر اقداماتی همچون شست‌و‌شوی اتومبیل، معابر و… از سوی شهروندان به هیچ عنوان قابل توجیه نیست. با وجود اینکه در سال‌های اخیر طرحی از سوی مسئولان ذی‌ربط در زمینه جداسازی آب مصرفی و آب شرب ارائه شد، اما پیش تر محمدهادی حیدرزاده، مدیرکل حفاظت محیط زیست استان تهران چنین اقدامی را زمینه‌ساز افزایش حفر حلقه‌های چاه غیرمجاز دانست. او عنوان کرد که این اقدام نه تنها در کشور ما برای نحوه مدیریت آب راهگشا نیست، بلکه بحران‌های آبی، زیست محیطی و… را به همراه دارد.
در آموزه‌های دینی ما اسراف قبیح شمرده شده است و در مقابل همگان نسبت به صرفه‌جویی و به نوعی مدیریت مصرف تشویق شده‌اند. اما باید دانست که در کشور ما برخی افراد آن‌طور که باید و شاید در زمینه کم و کیف مصرف بهینه انرژی آگاهی چندانی ندارند و همین بی‌توجهی به فرهنگ‌سازی و آموزش در زمینه مدیریت مصرف تبعات فراوانی همچون هدررفت منابع، وقت، سرمایه و… را به همراه دارد. برای مدیریت مصرف انرژی باید رسانه‌ها به‌ویژه رسانه ملی به فرهنگ‌سازی بپردازد تا بتوان نحوه مدیریت مصرف در کشور را به همگان آموزش داد. از سوی دیگر، برای مدیریت منابعی آبی کشور باید وزارت نیرو با رفع مشکلات ناشی از هدررفت آب شرب به دلیل فرسودگی زیرساخت‌ها و تاسیسات این سازمان هرچه سریع‌تر اقدام اساسی لحاظ کنند. برای مدیریت مصرف انرژی همگان باید خود را مسئول شرایط موجود دانسته تا بتوان هدررفت انرژی در کشور را مدیریت کرد.
در فصل گرما مبلغ آب‌بها افزایش یابد
کمبود آب و بحث تنش آبی در بسیاری از استان‌ها و شهرهای کشور مطرح است. موثرترین راه مدیریت این تنش صرفه‌جویی است. باید دانست مصرف یکی از شاخص‌ها و مولفه‌های اصلی و بازتابی از الگوهای ذهنی و رفتاری اعضای هر جامعه محسوب می‌شود، به طوری که با شناخت هر یک می‌توان نسبت به پیش‌بینی رویدادها، رفتارها، کنش‌های اجتماعی و همچنین کارکردها و پیامدهای ناشی از آن آگاهی یافت. در ضمن مصرف نمادی از هویت و فرهنگ هر جامعه است و فرهنگ نیز در تعیین نقطه آغاز الگوی مصرف نقش تعیین‌کننده‌ای دارد. یک کارشناس محیط زیست درباره نحوه مدیریت مصرف آب در کشور می‌گوید: نباید صرفه‌جویی در مصرف آب را فقط در فصل گرما مد نظر قرار داد، بلکه مدیریت در مصرف آب و دیگر انرژی‌ها باید در همه فصول سال جزو اولویت‌ها قرار گیرد. محمدرضا فاطمی می‌افزاید: برای مدیریت مصرف آب در کشور باید برخی عملکردها را اصلاح کرد. برای مثال اصلاح شیرآلات حمام منازل می‌تواند برای مدیریت مصرف آب موثر باشد، آن هم به این دلیل که با ترکیب آب سرد و گرم در دوش حمام میزان قابل توجهی آب هدر می‌رود. به گفته او از دیگر موارد در کنترل مصرف آب می‌توان به شیرآلات دستشویی و استفاده از ماشین ظرفشویی اشاره کرد. باید دانست به کارگیری ماشین ظرفشویی میزان مصرف آب را به یک دهم کاهش می‌دهد. از دیگر موارد مورد توجه در نحوه مصرف آب باید به میزان آب ورودی به شیرآلات توجه کرد. در این شرایط به کارگیری شیرآلات هوشمند لیزری می‌تواند تاثیرگذار باشد. در ضمن در اماکن عمومی می‌توان با استفاده از شیرآلات فشاری از هدررفت آب جلوگیری کرد. در اماکن عمومی به هیچ عنوان نباید از شیرآلات برای آب استفاده کرد، چون این شیرها میزان هدررفت آب را افزایش می‌دهند.
به گفته او هم اکنون در کشورهای پیشرفته دنیا همچون انگلیس که به هیچ عنوان با مشکل کمبود آب رو‌به‌رو نیست از شیرآلات فشاری در اماکن عمومی استفاده می‌شود.این امر در کاهش مصرف آب نقش بسزایی دارد، بنابراین باید برای استفاده و کنترل آب به طور عام در طول سال به کار گرفته شود. فاطمی با بیان اینکه در فصل گرما مصرف آب به دلیل استحمام افزایش می‌یابد، می‌گوید: برای کاهش هدررفت در این زمینه باید از شیرآلات هوشمند استفاده کرد. برای مثال در کشور انگلیس برای مدیریت مصرف آب دیگر برای استحمام از وام استفاده نمی‌شود و دوش‌های حمام نیز در سه مرحله کم، متوسط و زیاد حجم آب را کنترل می‌کند. این کارشناس محیط زیست می‌افزاید: هم اکنون استفاده از پنجره‌های عایق دو جداره یک اجبار محسوب می‌شود. این کار باید در مورد استفاده از شیرآلات هوشمند هم انجام شود. شهرداری می‌تواند این امر را با اجبار کردن نهادینه کند. به گفته او در فصل تابستان با افزایش مبلغ آب بها می‌توان مردم را به مدیریت مصرف آب ترغیب کرد. جالب است بدانید افزایش آب بها در فصول اوج مصرف جزو برنامه‌های اجرایی در برخی از کشورهای پیشرفته دنیاست. فاطمی تاکید می‌کند: برای مدیریت مصرف آب باید از تجربیات دیگر کشورها بهره برد.