به واردات آب دل خوش نکنیم
با وجود اینکه بر اساس آمارها میزان نزولات و بارش‌های جوی در سال آبی جاری مناسب گزارش می‌شود، اما خشکسالی‌های پی در پی سالیانه در کشور هنوز هم وضعیت قرمز کم‌آبی را تشدید می‌کند و در این میان پایتخت‌نشینان با مشاهده آثار فرونشست‌های اخیر باید بیش از پیش گوش به زنگ باشند.
بر اساس گزارش بانک جهانی تا سال 2025 حدود 4 میلیارد نفر در جهان یعنی نیمی از جمعیت دنیا دچار بحران شدید آب و کم‌آبی خواهند بود که عمده آنها در کشورهای خاورمیانه و آسیای جنوبی است. در این میان ایران یکی از سرآمدان در کشورهای مواجه به بحران خشکسالی است.
بر اساس آمارهای وزارت نیرو، ایران طی 14 سال اخیر در بحران خشکسالی پی در پی به سر برده و به طور کلی کشوری خشک به لحاظ موقعیت جغرافیایی محسوب می‌شود. از سوی دیگر ۲۵ درصد خاک ایران در مناطق فراخشک، ۴۰درصد در مناطق خشک و 25 درصد در مناطق نیمه خشک قرار دارد. به عبارتی دو سوم مناطق کشور کم آب هستند و منابع آبی ناچیز و محدود موجود نیز باید میان این مناطق تقسیم شود.
وضعیت آب‌های زیر زمینی نیز در این شرایط بهتر از وضع آب‌های سطحی و در دسترس نیست. بحران بی‌آبی به اعماق آب‌های زیر زمینی نیز نفوذ کرده و سالانه دو متر از سطح آب‌های زیر زمینی افت می‌کند. به عبارت دیگر برداشت‌های بی‌رویه از آب‌های زیر زمینی موجب افت سطح آب سفره‌های زیر زمینی و در برخی مناطق نشست زمین شده است.
فرونشست زمین در تهران، 90 برابر حد بحران اتحادیه اروپا
آن طور که محمد درویش مدیرکل دفتر آموزش و مشارکت مردمی سازمان حفاظت محیط زیست می‌گوید پدیده فرونشست زمین در تهران 90 برابر حد بحران اتحادیه اروپا است به طوری که در اتحادیه اروپا برای نشست سالانه 4 میلیمتر خاک کمیته بحران تشکیل می دهند اما در جنوب تهران و دشت‌های معین آباد ورامین سالانه 36 سانتیمتر پدیده فرونشست زمین رخ می‌دهد.
هر روز یک میلیمتر و در سال 36 سانتیمتر از زمین در تهران نشست می‌کند و این میزان نشست تهران را رکورد دار نشست زمین در دنیا کرده است. فرونشست‌های اخیر در مناطق مختلف تهران نیز نشانه‌هایی از وضعیت قرمز در این حوزه است.
طی یکی دو ماه اخیر تهرانی‌ها فرونشست زمین در منطقه ستاری تهران را شاهد بودند اما چندی بعد گزارش‌ها از فرونشست زمین در بزرگراه آزادگان حکایت داشت و به نظر می‌رسد سریال فرونشست‌ها به ویژه در تهران بسیار جدی و حاد است.
اما به گفته رئیس مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، علت اصلی فرونشست‌های مناطق تهران به برداشت بی‌رویه آب مربوط است و اتفاق رخ داده در خیابان پیامبر و بزرگراه آزادگان نیز آثار و علائمی از فرونشست‌ها هستند.
یک سوم از فضای سرزمین ایران دچار فرونشست شده است
محمدشکرچی زاده عنوان می‌کند که بحث فرونشست به مساله ای جدی و نگران کننده در کل کشور تبدیل شده است و براساس اطلاعات ارائه شده ازسوی سازمان زمین شناسی که مسئولیت اعلام آمار فرونشست ها را برعهده دارد، حدود یک سوم از فضای سرزمین ایران دچار فرونشست شده است.
اما اگر از موضوع فرونشست‌ها عبور کنیم که از تبعات برداشت‌های بی‌رویه آب است، بحث کمبود منابع آبی برای تامین شرب مورد نیاز مطرح می‌شود. موضوعی که مسئولان وزارت نیرو برای رفع آن بر مدیریت و حتی کاهش میزان مصرف تاکید دارند. اما برخلاف انتظارها در چنین وضعیت بی‌آبی و خشکسالی، میزان سرانه مصرف آب در تهران حتی بیش از میانگین جهانی است.
ظرفیت احداث سد جدید در تهران وجود ندارد
در این بحران بی آبی، پدیده مهاجرت به پایتخت و افزایش روز افزون جمعیت نیز شرایط را بحرانی‌تر می‌کند. حتی به اذغان برخی مسئولان وزارت نیرو، سدهای تهران پاسخگوی جمعیت تهران نیز نیستند و این یعنی بی‌تدبیری در بحران بی‌آبی.
مدیرعامل شرکت مدیریت منابع آب نیز با تاکید بر اینکه بدون مدیریت مصرف سدهای 5 گانه پاسخگوی نیاز تهرانی‌ها نیست، معتقد است که کاهش میزان مصرف آب تنها راهکار باقی مانده در این شرایط خواهد بود.
آن طور که محمد حاج رسولی‌ها به آنا می‌گوید اکنون سرانه مصرف آب در حدود 300 لیتر در کشور است در حالی که این رقم می‌تواند به 180 لیتر هم برسد و باقی نیاز آبی تهرانی از این طریق تامین شود.
البته وی در واکنش به احداث سد جدید در تهران برای حل کم‌آبی نیز عنوان می‌کند که ظرفیتی برای احداث سد جدید در تهران به هیچ عنوان وجود ندارد و در صورت عدم مدیریت مصرف آب در پایتخت، بی‌آبی در روزهای آتی گریبان‌گیر تهرانی‌ها خواهد بود.
به واردات آب دل خوش نکنیم
هرچند مقامات وزارت نیرو بر بحران بی‌آبی در کشور و تهران تاکید دارند و بارها نیز در این باره هشدار داده‌اند اما برخی به واردات آب دل خوش کرده‌اند. کورسوی امیدی که به نظر نمی‌رسد چندان هم عملیاتی و اجرایی باشد چرا که طرح واردات آب هنوز در مرحله مطالعه است و آن طور که حمید چیت‌چیان وزیر نیرو به آنا گفته تاکنون هیچ واردات آبی از کشورهای دیگر نداشته‌ایم؛ هرچند ایده‌هایی برای واردات آب مطرح شده اما هنوز در مرحله مطالعات و ارزیابی اولیه قرار دارد بنابراین واردات آب فعلا منتفی است.
اما معاون وزیر نیرو نیز پیش‌تر به آنا گفته بود که وزارت نیرو با مطالعه طرح‌های انتقال آب از دریا مخالفتی ندارد و انجام طرح‌های مطالعاتی در زمینه واردات آب را نیز بدون معضل می‌بیند، اما اینکه چقدر از این طرح‌ها عملیاتی شوند باید در کلان کشور مورد بررسی قرار گیرد.
به گفته علیرضا دایمی، باید مشخص شود از آب وارداتی برای چه مصارفی استفاده خواهد شد. به عبارتی مادامی که بهره‌وری آب افزایش نیابد اساسا انتقال آب گران از دیگر کشورها صرفه اقتصادی نخواهد داشت.
به نظر می‌رسد با مشخص نبودن وضعیت واردات آب و با وضع دشت‌های تهران به لحاظ فرونشست‌ها باید به صورت جدی‌تری به مدیریت مصرف آب فکر کرد و حتی این بار باید پا را فراتر گذاشت به صورت عملیاتی با این موضوع رو‌به‌رو شد.