مهم‌ترین دشمن آب در سرزمین ما آفتاب است
«باید برای مدیران بی‌توجه به میراث ملی و محیط‌زیست دادگاه تشکیل شود». این اظهارنظری است که روز گذشته معاون پژوهشی مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست‌جمهوری در همایش پژوهش‌های باستان‌شناسی سد سیمره مطرح کرد.
این همایش صبح روز گذشته با حضور متولیان ارشد سازمان میراث فرهنگی، معاون پژوهشی مرکز بررسی‌های استراتژیک نهاد ریاست‌جمهوری، مدیرعامل شرکت توسعه منابع آب و قائم‌مقام وزیر آب و نیرو در سالن همایش‌های موزه دوران اسلامی برگزار شد.
محمدفاضلی، معاون پژوهشی مرکز بررسی‌های استراتژیک وابسته به ریاست‌جمهوری در سخنان خود در این همایش در توضیح بیشتر این سخن خود، گفت: «در چندین مخزن سدهای مختلف، تعداد بی‌شماری مکان‌های باستانی با قدمت ٧٠تا پنج‌هزار سال و حتی مربوط به دوره پادشاهی کوروش وجود داشته است. البته این‌گونه موارد زیاد است، اما مسئله اینجاست که ساخت هیچ سدی با مخالفت میراث فرهنگی متوقف نشده است. این درحالی است که ١۶٢پروژه عمرانی از جمله ١٢١سد و ١٨مورد شبکه آبیاری و زهکشی توسط پژوهشگاه مستندنگاری مطالعه شده که بیشترین سهم در تخریب میراث فرهنگی و تاریخی برعهده سدهاست. اتفاقا در کتاب سدها و توسعه نگارش کمیسیون جهانی سدها آمده است سدهای بزرگ تأثیرات منفی قابل‌توجهی برمیراث و به‌زیرآب‌رفتن و خرابی آثار باستانی داشته‌اند».او تأکید کرد: «زمان آن فرا رسیده است که دادگاه‌های محیط‌زیستی که در چارچوب «ارزیابی استراتژیک محیط‌زیستی» فعالیت می‌کنند و حق دارند به صورت اختصاصی به تخلفات محیط زیستی و تخطی از چارچوب‌های مندرج در «ارزیاب اجتماعی و فرهنگی و محیط‌زیستی» پروژه‌های عمرانی رسیدگی کنند، تشکیل شود. وقتی در کشوری برای کودکانی که بزه‌های خرد مرتکب می‌شوند، دادگاه ویژه وجود دارد باید برای مدیرانی که به قوانین کنوانسیون‌های بین‌المللی، میراث ملی و محیط‌زیست بی‌توجهی می‌کنند نیز دادگاه تخصصی وجود داشته باشد. نصیحت‌کردن برنامه‌ریزان توسعه کافی نیست بلکه باید سازوکاری برای مجازات نیز وجود داشته باشد».سیدمحمد بهشتی، رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، یکی دیگر از سخنرانان این همایش تخصصی بود. او در این رابطه نیز گفت: «پیش از برنامه پنج‌ساله چهارم توسعه، میراث فرهنگی در مقابل توسعه به عنوان یک دشمن شمرده می‌شد. این درحالی است که دانشگاه شیکاگو با بررسی و شناسایی‌ای که روی ۵٠ کیلومترمربع از دشت خوزستان با گرفتن تصاویر هوایی انجام داد از نابودی ٧٠٠ محوطه تاریخی خبر داد». به گفته وی، ۵٠ کیلومتر از دشت خوزستان و ٧٠٠ محوطه‌ای که از بین رفته بودند، مساوی است با محوطه تاریخی کل کشور اتریش و این اتفاق نه در اثر حفاری غیرمجاز که به‌دلیل اجرای طرح‌های عمرانی و کشت و صنعت رخ داده است.او با اشاره به اینکه آب یکی از معماهایی بوده که در گذشته جزء دغدغه بشر محسوب می‌شده است، افزود: «مهم‌ترین دشمن آب در سرزمین ما آفتاب است و مردم در گذشته آب را از آفتاب دور نگه می‌داشتند؛ اما چگونه است که هم‌اکنون آب را پشت سدها و در سینه‌کش آفتاب جمع‌آوری کرده و انتقال می‌دهیم که این نوع مدیریت آب در شرایط فعلی برای ما پرسش‌برانگیز است»
او گفت: تمام آثار تاریخی که از زیر سدها کشف و نابود می‌شوند، شهادت می‌دهند که این سرزمین، جایی غلط نبوده است. در این سرزمین ما شاهد تداوم تمدن هستیم، درحالی که یونان باستان دوهزار و ٣٠٠ سال پیش تمام می‌شود. وقتی صحبت از رم می‌شود تمدن باشکوه آن از دو هزار و ٣٠٠ سال پیش تا چند قرن گذشته وجود داشته است، اما در ایران شکوه تمدنی بلاانقطاع است.محمدحسن طالبیان، معاون میراث فرهنگی کشور نیز در همایش پژوهش‌های باستان‌شناسی حوضه آبگیر سد سیمره گفت: «میراث فرهنگی مانع توسعه نمی‌شود؛ میراث فرهنگی دنبال توسعه درست و پایدار است». او افزود: «دولت ایران در کنوانسیون‌های جهانی دستورالعمل روشنی در بحث پژوهش و حفاظت دارد. این درحالی است که ضرورت همکاری دستگاه‌ها در امکان‌سنجی پروژه‌ها و مطالعات باستان‌شناسی و چندرشته‌ای باید جدی گرفته شود».ستار محمودی، قائم‌مقام وزیر آب و نیرو نیز در سخنانی در این همایش گفت: «درحال‌حاضر در کشور پیچیده‌ترین مسائل فنی آب و برق به صورت خودکفا انجام می‌شود، ما پیش از انقلاب هیچ سدی را خودمان نساختیم، اما الان به مرحله‌ای رسیده‌ایم که این صنعت را خودمان پیش می‌بریم. باتوجه به اینکه ایران در مرحله‌ای قرار گرفته که پیچیده‌ترین تأسیسات را می‌سازد، طبیعی است که اشتباهاتی هم انجام دهد و ایراداتی هم بر آن وارد است، اما ما باید به نقطه‌ای از رشد برسیم که این تبعات و ضررها را کاهش دهیم».
محمدرضا رضازاده، مدیرعامل شرکت توسعه منابع آب نیز در این همایش از یک سو به ضرورت توسعه اشاره کرد و از طرف دیگر حفظ میراث فرهنگی و محیط‌زیست را در اولویت دانست و افزود: «ایران یک کشور تاریخی است، طوری که روی هر نقطه‌ای از این خاک، دست بگذاریم با آثار تاریخی مواجه می‌شویم؛ بنابراین اگر قرار است در مسیر توسعه قرار بگیریم باید کمترین میزان خطا را داشته باشیم». مدیرعامل شرکت توسعه منابع آب گفت: «امروز وقتی سد ساخته می‌شود، تلاش می‌کنیم که از تکنولوژی گذشتگان استفاده کنیم. مسیر توسعه ادامه دارد و ما باید برای این مسیر سازوکاری مناسب بیندیشیم و در سطح کلان سازماندهی مناسبی ایجاد کنیم»