بحران آب ما را عقب می‌راند
بحران آب در ایران بر کسی پوشیده نیست و مدت‌هاست کارشناسان درباره پیامدهای اجتماعی و انسانی که کمبود آب می‌تواند با خود به‌همراه داشته باشد، اعلام خطر کرده‌اند. شیوع بیماری‌های مختلف، مشکلات تنفسی و ریوی و مشکلات بینایی در میان بسیاری از مردمی که در نواحی رودخانه‌های خشک شده زندگی می‌کنند مبین همین مطلب است.
به‌خوبی نمونه مشکلات و بیماری‌هایی را که کمبود آب می‌تواند ایجاد کند در اطراف دریاچه ارومیه می‌توان دید.
مسعود تجریشی که مدیریت دفتر برنامه‌ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه را بر عهده دارد در این‌باره می‌گوید: اگر این دریاچه به‌طور کامل خشک می‌شد، شرایط ویژه‌ای در منطقه حاکم می‌گشت و شاهد مهاجرت چند میلیون نفر چه در غرب دریاچه و چه در شرق دریاچه می‌شدیم.
افرادی که اطراف دریاچه زندگی می‌کنند احساس می‌کنند لب‌هایشان شور است که این نشان از فشار خون بالا است و تصاویر ماهواره‌ای نشان می‌دهد که میزان تشعشعات تا 2.5 برابر شده. یکی از پیامدهای حداقلی در این ماجرا گل‌مژه درآوردن، آب مروارید و سرطان پوست است که مردم حاشیه این دریاچه با آن روبه‌رو هستند.
تجریشی در ادامه می‌گوید: محققان در دانشگاه‌های تبریز و ارومیه دست به تحقیقاتی زدند و در حال بررسی پیامدهای پزشکی کاهش آب دریاچه ارومیه هستند. هر چند بسیاری از آثار آن در گذشت زمان خودش را نشان می‌دهد؛ اما بررسی‌هایی که در کنار رود آراد انجام گرفت نمونه‌های زیادی از کم‌خونی، عقب‌ماندگی ذهنی، سرطان‌های پوست را نشان داده است. در کنار رودخانه ارومیه نیز سه روستا بررسی شد. این بررسی‌های دانش‌آموزان بین 8 تا 13 سال نشان داد که 10 نفر از این دانش‌آموزان بیش از 80 درصد از ریه‌های‌شان گرفته است 30 درصد از این بچه‌ها دچار خس‌خس سینه شده بودند و هنگامی که می‌خوابیدند صدایی شبیه سوت از دهانشان خارج می‌شد و تعداد زیادی از آن‌ها نیز ادعا می‌کردند نیمه‌های شب به‌دلیل مشکل تنفسی از خواب بیدار می‌شوند. این جامعه آماری تنها بین 8 تا 13 سال بود و پزشکان معتقدند این آثار و مشکلات تنفسی برای افراد زیر 4 سال و بالای 65 سال به‌شدت خطرناک‌تر است. این موارد در کنار نابودی بخش کشاورزی در منطقه و خالی شدن روستاهای اطراف باعث شد که دولت به این نتیجه برسد دریاچه ارومیه باید اولویت اول آن‌ها شود؛ زیرا در اثر بی‌توجهی به آن با جابه‌جایی بالای جمعیت و خسارت‌های بالای بهداشتی و زیست‌محیطی مواجه خواهد شدکه در زمان جنگ با آن روبه‌رو شدیم.
بحران و مهاجرت
به وجود آمدن بیماری‌های مختلف، از بین رفتن زمین‌های کشاورزی و نبود درآمد، آغاز مشکلات اجتماعی است. بارها در نقاطی که آب فراوان داشتند و سپس دچار کم‌آبی شدند شاهد درگیری‌های قبیله‌ای بر سر آب بوده‌ایم، این موارد در چهارمحال و بختیاری و خوزستان به وفور دیده شده است.
مجــید حسینی، جـــامعه شنــــاس آسیب‌های اجتماعی، در گفت‌وگو با «سبزینه» می‌گوید: شاید به نظر کمی بی‌ربط بیاید اگر بگوییم تعداد زیادی از جرایم اجتماعی که در جامعه رخ می‌دهد به کمبود آب مربوط است. شما خانواده‌ای را تصور کنید که در یک روستا به‌واسطه کار کشاورزی روزگار می‌گذرانند. نبود آب برای کشاورزی زمین‌های کشاورزی آن‌ها را نابود می‌کند و آن‌ها برای گذران زندگی مجبور به مهاجرت هستند و از آنجا که زندگی در مراکز شهرها گران است آن‌ها مجبور به حاشیه‌نشینی می‌شوند. حاشیه‌نشینی و نبود کار مناسب سبب می‌شود بچه‌ها به مدرسه نروند و به کارهای کاذب روی آورند، به این ترتیب تعداد زیادی از این بچه‌ها از درس و مدرسه باز می‌مانند.
وی ادامه می‌دهد: در استان فارس به علت بی‌آبی 4 هزار و 135 روستا از جمعیت خالی شده و افرادی که در این روستاها ساکن بودند مجبور شدند به شهرها روی آورند. هر فردی که تحصیلاتش را رها می‌کند می‌تواند در آینده یک بزهکار شود و جامعه را با تهدید روبه‌رو کند. درواقع با ادامه روند این سیکل و آمار مهاجرت می‌توان به این نتیجه رسید که کمبود آب می‌تواند چه خساراتی به بار بیاورد.
این کارشناس اجتماعی با اشاره به توجه به کمبود آب در کشور اظهار می‌کند: بحران آب کشور با شعار و نصب چند پلاکارت در گوشه و کنار شهر قابل حل نیست و به توجه ویژه و اساسی نیاز دارد. به نظر من بحران بی‌آبی کشور حتی از مساله هسته‌ای مهم‌تر است؛ زیرا باید جامعه‌ای باشد تا مشکلات دیپلماتیک و سایر مسائل آن را حل کند. پس مشکل آب و تبعاتی که با خود به همراه می‌آورد به یک سازمان یا ارگان خاصی مربوط نیست و همه سازمان‌ها باید برای حل آن دست به دست هم دهند. آب تنها به وزارت کشاورزی و نیرو مربوط نیست و اتفاقا وزارت بهداشت و وزارت آموزش و پرورش بیش‌تر از سازمان‌ها و ارگان‌های دیگر تحت تاثیر این مشکل قرار گرفته‌اند و جا ماندن دانش‌آموزان از تحصیل شاید در عدد و در جمع کل دانش‌آموزان چندان قابل ملاحظه نباشد؛ اما این خطر وجود دارد که هر دانش‌آموزی جا مانده از تحصیل در آینده به بزهکاری رو بیاورد و این خطری جدی است.
چه باید کرد
این آسیب‌شناس اجتماعی می‌گوید: حل بحران آب به همت دسته جمعی و فرهنگ‌سازی و آموزش نیاز دارد که باید شروع آن از خود مدارس باشد.