تغییر عقیده پدر کویرشناسی بعد از چهار سال!
جغرافیدان برجسته کشور که چند سال پیش در مخالفت با انتقال آب دریای خزر به مناطق دیگر دلایلش را مطرح کرده بود، در جدیدترین اظهارنظر این کار را معقول‌ترین کار ممکن دانست!
انتقال آب دریای خزر به کویر که اولین بار سال‌ها پیش و در زمان ریاست جمهوری آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی مطرح و سال‌ها بعد در زمان محمود احمدی‌نژاد پیگیری شد، همیشه موافقان و مخالفانی داشته است. این طرح در سال 91 به‌طور جدی در دستور کار قرار گرفت و بنا شد تا پایان همان سال خط انتقال آب دریای خزر پس از ورود به استان سمنان در منطقه چشمه روزیه به دو خط برای انتقال به شرق استان و نیز شهرستان گرمسار تقسیم و هدایت می‌شود.
در ادامه برنامه‌ریزی برای این طرح قرار شد، خط انتقال آب دریای خزر پس از ورود به استان سمنان، باید در دو خط لوله انتقال مجزا، یکی برای شهرستان‌های دامغان و شاهرود و دیگری به غرب استان هدایت و تقسیم شود.
این طرح قرار است با برآورد اعتبار اولیه 20 هزار میلیارد ریال برای فاز اول اجرا شود و مدت زمان اجرای آن 24 ماه باشد، همچنین پیش‌بینی شد طول خط انتقال آب دریای خزر به استان سمنان، 184 کیلومتر برسد که مجموع حجم مخازن آن 260 هزار مترمکعب باشد.
این طرح همان زمان هم مخالفانی داشت و الان هم دارد. کارشناسان برای این مخالفت دلایلی داشتند. اسماعیل کهرم در مخالفت با این طرح می‌گوید: آبی که از خزر گرفته می‌شود مقدار زیادی نمک را برمی‌گرداند که اگر به دریا بازگردد غلظت نمک را در آب منطقه بالا می‌برد و اکوسیستم ساحل را تحت تأثیر قرار می‌دهد و اگر در خارج از دریا تخلیه شود مشکلات دیگری را برای منطقه ایجاد می‌کند.
کهرم ادامه می‌دهد: همچنین باید به یاد داشته باشیم که مسیری که آب از آن رد می‌شود نیز می‌تواند مشکلاتی را در اکوسیستم مسیر ایجاد کند.
به گفته این کارشناس محیط زیست، بسیاری از مناطقی که قرار است آب به آنها منتقل شود کویر است و کویر با بیابان فرق دارد. بیابان زمینی لم یزرع و کاملا بی‌استفاده است درحالی‌که کویر دارای ارزش‌های زیستی بسیاری ازجمله کانی‌ها، مواد معدنی، حیات وحش و گیاهان و جانوران و… است علاوه‌براینکه کویر خود یک جاذبه گردشگری محسوب می‌شود که می‌تواند ارزش اقتصادی بالایی داشته باشد.
ازسوی‌دیگر مشکلات حقوقی نیز برای این انتقال وجود داشت، چراکه خزر میان پنج کشور ایران، روسیه، ترکمنستان، قزاقستان و جمهوری آذربایجان مشترک است و بعد از تقسیم‌بندی این دریا میان کشورهای تازه استقلال‌یافته شوروی سابق، سهم ایران از این دریاچه از 50 درصد به 11,3 درصد کاهش یافت و البته بعد از تعیین رژیم حقوقی خزر توافق شد هرگونه بهره‌برداری و عملیاتی در این دریاچه با توافق همگانی انجام شود کمااینکه ساخت جزیره در خزر از سوی جمهوری آذربایجان اعتراضات کشورهای همسایه ازجمله ایران را درپی داشت. به گفته کارشناسان دریای خزر مشاع است و نمی‌توان به تنهایی برای آن برنامه‌ریزی کرد.
کردوانی: آب خزر به درد سمنان نمی‌خورد
یکی دیگر از مخالفان پروپا قرص این طرح، پروفسور کردوانی، پدر علم کویرشناسی ایران بود. او در سال 91، همان سال که تلاش برای اجرای طرح صورت می‌گرفت در گفت‌وگویی به خبرآنلاین گفت: آب دریای مازندران به درد کویر نمی‌خورد اما از آن می‌شود برای کشاورزی استفاده کرد. به گفته او آب دریای خزر به دلیل‌داشتن 11 تا 13 گرم در لیتر یا 1,3 یا 1,1 درصد نمک مناسب برای کشاورزی در برخی مناطق است. کردوانی می‌گوید: دانشمندان شوروی 1973 در خاک قلعه، داغستان؛ از این آب گرفته‌اند و کشاورزی کرده‌اند. دو منطقه را مشخص کرده‌اند، یک منطقه را که اصلا آبیاری نکنند و تنها با آب باران در آن زراعت کنند. این منطقه را به اصطلاح منطقه شاهد می‌گویند. منطقه دیگری را هم با این روش آبیاری کردند. این کار خیلی هم نتیجه داد اما سه شرط برای آن گذاشته‌اند.»
تغییر عقیده بعد از چهار سال!
اما پروفسور کردوانی در جدیدترین اظهارنظر درباره طرح انتقال آب خزر به سمنان از مخالفان اجرائی‌شدن این طرح انتقاد کرد! او گفت که اجرائی‌شدن طرح انتقال آب خزر به استان سمنان یکی از معقول‌ترین و مقرون‌به‌صرفه‌ترین پروژه‌های انتقال آب در ایران است. او با اینکه پیش‌ازاین به خبرآنلاین گفته بود از آب دریای خزر می‌شود در کشاورزی استفاده کرد، با انتقاد از برخی‌ها که انتقال آب دریای خزر در بخش کشاورزی را مطرح می‌کنند، به ایسنا گفته است: آب دریای خزر قرار است برای آب شرب و بخش صنعت به استان سمنان منتقل شود.
در بخش کشاورزی باید به فکر استفاده از گلخانه‌های هیدروپنیک یا کشت آبی بود.
این جغرافیدان ادامه داد: این طرح، پروژه خوبی است همچنان که طرح انتقال آب خلیج فارس به 750 کیلومتری آن طرحی، شدنی و خوب است آن‌وقت برخی‌ها می‌گویند انتقال آب خزر به 150 کیلومتری آن و استان سمنان که در همسایگی مازندران است توجیه‌پذیر نیست! که این‌نظر بی‌اساس و غیر‌کارشناسی است و انتقال آب دریای خزر به استان سمنان معقول و درست است.
کردوانی در پاسخ به منتقدان این طرح و ادعای آنها مبنی‌بر مشکلات زیست‌محیطی گفت: برخی کارشناسان محیط‌زیست به اشتباه گفتند برداشت آب از دریای خزر به شورشدن این دریا می‌انجامد که برداشت غلطی است، چراکه 80 درصد آبی که به خزر می‌ریزد آب شیرین است و این بحث که شوری آب و غلظت نمک تحت تأثیر این طرح به مرگ ماهی‌ها می‌انجامد به‌هیچ‌وجه درست نیست.
وقایع اتفاقیه